SISINDIRAN
Sisindiran tƩh
asalna tina kecap sindir, anu ngandung harti omongan atawa caritaan anu
dibalibirkeun, henteu togmol. Dina sastra Sunda anu disebut sisindiran tƩh
nyaƩta karya sastra nu
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun.
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun.
Sinsindiran Dumasar Wangunna:
1. Paparikan
Contohna: Aya lumut dina batu
Aya kuya di muara
Kedah tumut kana waktu
Di dunya urang ngumbara
2. Rarakitan
Contohna: Sing getol nginum
jajamu
Nu guna nguatkeun urat
Sing getol neangan 'elmu
Nu guna duna aherat
3. Wawangsalan
Contohna: Belut sisit saba darat
Kapiraray siang wengi
Ciri-ciri Sindindiran:
1. Diwangun ku cangkanng 8 eusi
2. Tiap baris diwangun ku 8
3. 4 padalisan
Sisindiran dumasar eusina:
1. Piwuruk(nas'ehat)
2. Silihasih(cinta)
3. S'es'ebr'ed(lucu)
Kapiraray siang wengi
Ciri-ciri Sindindiran:
1. Diwangun ku cangkanng 8 eusi
2. Tiap baris diwangun ku 8
3. 4 padalisan
Sisindiran dumasar eusina:
1. Piwuruk(nas'ehat)
2. Silihasih(cinta)
3. S'es'ebr'ed(lucu)
Sisindiran, Paparikan, Rarakitan Jeung Wawangsalan
Ć
Sisindiran
Sisindiran tƩh asalna tina kecap sindir, anu
ngandung harti omongan atawa caritaan anu dibalibirkeun, henteu togmol. Luyu
jeung Ʃta, dina sastra Sunda anu disebut sisindiran tƩh nyaƩta karya sastra nu
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun. Dina sisindiran, eusi atawa maksud
anu dikedalkeun tƩh dibungkus ku cangkangna. Wangunan sisindiran tƩh kauger ku
purwakanti, jumlah engang dina unggal padalisan, jeung jumlah padalisan dina
unggal padana. Ku kituna, sisindiran tƩh kaasup kana wangun ugeran (puisi).
Upama ditilik tina wangun jeung cara ngƩbrƩhkeunana,
sisindiran dibagi jadi tilu golongan nyaƩta: (1) rarakitan; (2) paparikan,
jeung (3) wawangsalan.
Ditilik tina eusina, rarakitan jeung paparikan bisa
dipasing-pasing jadi tilu golongan, nyaƩta: (1) silihasih; (2) piwuruk; jeung
(3) sƩsƩbrƩd.
Conto
sisindiran:
Aya roda na tanjakan
Katinggang ku pangpung jengkol
Aya ronda gogoakan
Katinggang ku hulu kohkol
Aya roda na tanjakan
Katinggang ku pangpung jengkol
Aya ronda gogoakan
Katinggang ku hulu kohkol
Ć
Paparikan
Paparikan tƩh nyaƩta wangun sisindiran. Kecap
paparikan asalna tina kecap ”parĆ©k” anu hartina ”deukeut”. Paparikan diwangun
ku cangkang jeung eusi, anu padeukeut sorana, sarta murwakanti laraswekas dina
unggal padalisanna. Ari jumlah padalisan dina sapadana, kudu jengkep: dua,
opat, genep, dalapan, jst. Satengahna tina jumlah padalisan tƩh cangkangna,
satengahna deui eusi. Ari rƩana engang dina unggal padalisan umumna dalapan
engang.
Contona paparikan:
Boboko ragrag di imah
Ninggang kana pileuiteun
Mun bogoh montong ka sƩmah
Ari anggang sok leungiteun
Paparikan di luhur diwangun ku opat padalisan; dua
cangkang, dua eusi. Padalisan kahiji dina cangkang, padeukeut sorana sarta
murwakanti tungtungna jeung padalisan kahiji dina eusi. Padalisan kadua dina
cangkang padeukeut sorana sarta murwakanti tungtungna jeung padalisan kadua
dina eusi. Upama nilik kana eusina, paparikan bisa dipasing-pasing jadi:
paparikan silihasih, paparikan piwuruk, jeung paparikan sƩsƩbrƩd.
Paparikan Silih Asih Paparikan silih asih nyaƩta
paparikan nu eusina ngeunaan silihasih, cinta, atawa birahi.
Contona:
Meuncit meri dina rakit
Boboko wadah bakatul
Lain nyeri ku panyakit
Kabogoh direbut batur
Contona:
Meuncit meri dina rakit
Boboko wadah bakatul
Lain nyeri ku panyakit
Kabogoh direbut batur
hiji deui :
Lain Bangban lain Pacing
Lain kananga kuduna
Lain babad lain tanding
Lain kadinya kuduna.
Paparikan Piwuruk: Paparikan piwuruk nyaƩta
paparikan nu eusina piwuruk atawa nasƩhat. Contona:
Ka kulah nyiar kapiting
Ngocok endog bobodasna
Ulah sok liar ti peuting
Osok loba gogodana.
Paparikan SƩsƩbrƩd Paparikan sƩsƩbrƩd nyaƩta
paparikan anu eusina banyol, lulucon, jeung cawad (kritik).
Contona:
Daun hiris dibeungkeutan
Dibawa ka juru leuit.
Anu geulis ngadeukeutan
Hayangeun dibƩrƩ duit.
Sapanjang jalan Cirebon
Jalan butut diaspalan.
Sapanjang dijajah Nipon
Baju butut tatambalan.
Jalan butut diaspalan.
Sapanjang dijajah Nipon
Baju butut tatambalan.
Ć
Rarakitan
Rarakitan tƩh nyaƩta salasahiji wanda sisindiran anu
diwangun ku cangkang jeung eusi. Ćta cangkang jeung eusi tĆ©h pada papak di
puhuna (mindoan kawit). Salian ti Ʃta, antara cangkang jeung eusi tƩh kudu
sasora sarta murwakanti engang panungtungna dina unggal padalisan (laraswekas).
Tapi laraswekas dina sisindiran mah, aya kalana laraswekas anu kaselang heula, siga
pacorok. Ari jumlah engangna dina unggal padalisan aya dalapan engang. Jumlah
padalisan dina sapadana mangrupa bilangan jangkep; satengahna cangkang jeung
satengahna deui eusi. Kiwari anu populƩr tƩh anu sapadana diwangun ku opat
padalisan: dua cangkang jeung dua eusi.
Contona:
MihapƩ sisir jeung minyak
KadƩ kaancloman leungeun.
MihapƩ pikir jeung niat
KadƩ kaangsonan deungeun.
Ditilik tina eusina, rarakitan tƩh bisa digolongkeun
kana tilu golongan, nyaƩta rarakitan silihasih, rarakitan piwuruk jeung rarakitan
sƩsƩbrƩd.
Rarakitan silihasih, nyaƩta anu eusina ngeunaan
silihasih, cinta, atawa birahi;
contona:
Sapanjang jalan SorƩang
Moal welƩh diaspalan.
Sapanjang tacan kasorang
Moal welƩh diakalan.
Rarakitan piwuruk, nyaƩta rarakitan anu eusina
piwuruk atawa nasƩhat;
contona:
Sing getol nginum jamu
Nu guna nguatkeun urat.
Sing getol neangan Ć©lmu
Nu guna dunya ahƩrat.
contona:
Sing getol nginum jamu
Nu guna nguatkeun urat.
Sing getol neangan Ć©lmu
Nu guna dunya ahƩrat.
Rarakitan sƩsƩbrƩd, nyaƩta rarakitan anu eusina
banyol, lulucon, atawa cawad (kritik); contona:
Rarasaan ngala mayang
Teu nyaho cangkeuteuk leuweung.
Rarasaan konƩng umyang
Teu nyaho cakeutreuk hideung.
Rarasaan ngala mayang
Teu nyaho cangkeuteuk leuweung.
Rarasaan konƩng umyang
Teu nyaho cakeutreuk hideung.
Ć
Wawangsalan
Wawangsalan tƩh nyaƩta sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Dina sindir diwangun deui ku cangkang jeung wangsal. Anu dijieun wangsalna tƩh tara ditƩtƩlakeun, tapi kudu ditƩangan tina bagian eusi. Wangsal tƩh sok murwakanti jeung salah sahiji kecap anu aya dina bagian eusi tƩa. Nilik kana wangunna, wawangsalan tƩh diwangun ku dua padalisan: sapadalisan sindir, sapadalisan deui eusi. Jumlah engang dina unggal padalisan nyaƩta dalapan engang.
Wawangsalan tƩh nyaƩta sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Dina sindir diwangun deui ku cangkang jeung wangsal. Anu dijieun wangsalna tƩh tara ditƩtƩlakeun, tapi kudu ditƩangan tina bagian eusi. Wangsal tƩh sok murwakanti jeung salah sahiji kecap anu aya dina bagian eusi tƩa. Nilik kana wangunna, wawangsalan tƩh diwangun ku dua padalisan: sapadalisan sindir, sapadalisan deui eusi. Jumlah engang dina unggal padalisan nyaƩta dalapan engang.
Conto:
• Teu beunang di hurang sawa,teu beunang dipikameumeut: hartina ‘Simeut’
• Belut Sisit saba darat kapiraray siang wengi: : harti ‘ Oray’
• Teu beunang di rangkong kolong,teu beunang dipikahayang : hartina ‘Hayam’.
SUMBER :