SISINDIRAN
Sisindiran téh
asalna tina kecap sindir, anu ngandung harti omongan atawa caritaan anu
dibalibirkeun, henteu togmol. Dina sastra Sunda anu disebut sisindiran téh
nyaéta karya sastra nu
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun.
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun.
Sinsindiran Dumasar Wangunna:
1. Paparikan
Contohna: Aya lumut dina batu
Aya kuya di muara
Kedah tumut kana waktu
Di dunya urang ngumbara
2. Rarakitan
Contohna: Sing getol nginum
jajamu
Nu guna nguatkeun urat
Sing getol neangan 'elmu
Nu guna duna aherat
3. Wawangsalan
Contohna: Belut sisit saba darat
Kapiraray siang wengi
Ciri-ciri Sindindiran:
1. Diwangun ku cangkanng 8 eusi
2. Tiap baris diwangun ku 8
3. 4 padalisan
Sisindiran dumasar eusina:
1. Piwuruk(nas'ehat)
2. Silihasih(cinta)
3. S'es'ebr'ed(lucu)
Kapiraray siang wengi
Ciri-ciri Sindindiran:
1. Diwangun ku cangkanng 8 eusi
2. Tiap baris diwangun ku 8
3. 4 padalisan
Sisindiran dumasar eusina:
1. Piwuruk(nas'ehat)
2. Silihasih(cinta)
3. S'es'ebr'ed(lucu)
Sisindiran, Paparikan, Rarakitan Jeung Wawangsalan
Ø
Sisindiran
Sisindiran téh asalna tina kecap sindir, anu
ngandung harti omongan atawa caritaan anu dibalibirkeun, henteu togmol. Luyu
jeung éta, dina sastra Sunda anu disebut sisindiran téh nyaéta karya sastra nu
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun. Dina sisindiran, eusi atawa maksud
anu dikedalkeun téh dibungkus ku cangkangna. Wangunan sisindiran téh kauger ku
purwakanti, jumlah engang dina unggal padalisan, jeung jumlah padalisan dina
unggal padana. Ku kituna, sisindiran téh kaasup kana wangun ugeran (puisi).
Upama ditilik tina wangun jeung cara ngébréhkeunana,
sisindiran dibagi jadi tilu golongan nyaéta: (1) rarakitan; (2) paparikan,
jeung (3) wawangsalan.
Ditilik tina eusina, rarakitan jeung paparikan bisa
dipasing-pasing jadi tilu golongan, nyaéta: (1) silihasih; (2) piwuruk; jeung
(3) sésébréd.
Conto
sisindiran:
Aya roda na tanjakan
Katinggang ku pangpung jengkol
Aya ronda gogoakan
Katinggang ku hulu kohkol
Aya roda na tanjakan
Katinggang ku pangpung jengkol
Aya ronda gogoakan
Katinggang ku hulu kohkol
Ø
Paparikan
Paparikan téh nyaéta wangun sisindiran. Kecap
paparikan asalna tina kecap ”parék” anu hartina ”deukeut”. Paparikan diwangun
ku cangkang jeung eusi, anu padeukeut sorana, sarta murwakanti laraswekas dina
unggal padalisanna. Ari jumlah padalisan dina sapadana, kudu jengkep: dua,
opat, genep, dalapan, jst. Satengahna tina jumlah padalisan téh cangkangna,
satengahna deui eusi. Ari réana engang dina unggal padalisan umumna dalapan
engang.
Contona paparikan:
Boboko ragrag di imah
Ninggang kana pileuiteun
Mun bogoh montong ka sémah
Ari anggang sok leungiteun
Paparikan di luhur diwangun ku opat padalisan; dua
cangkang, dua eusi. Padalisan kahiji dina cangkang, padeukeut sorana sarta
murwakanti tungtungna jeung padalisan kahiji dina eusi. Padalisan kadua dina
cangkang padeukeut sorana sarta murwakanti tungtungna jeung padalisan kadua
dina eusi. Upama nilik kana eusina, paparikan bisa dipasing-pasing jadi:
paparikan silihasih, paparikan piwuruk, jeung paparikan sésébréd.
Paparikan Silih Asih Paparikan silih asih nyaéta
paparikan nu eusina ngeunaan silihasih, cinta, atawa birahi.
Contona:
Meuncit meri dina rakit
Boboko wadah bakatul
Lain nyeri ku panyakit
Kabogoh direbut batur
Contona:
Meuncit meri dina rakit
Boboko wadah bakatul
Lain nyeri ku panyakit
Kabogoh direbut batur
hiji deui :
Lain Bangban lain Pacing
Lain kananga kuduna
Lain babad lain tanding
Lain kadinya kuduna.
Paparikan Piwuruk: Paparikan piwuruk nyaéta
paparikan nu eusina piwuruk atawa naséhat. Contona:
Ka kulah nyiar kapiting
Ngocok endog bobodasna
Ulah sok liar ti peuting
Osok loba gogodana.
Paparikan Sésébréd Paparikan sésébréd nyaéta
paparikan anu eusina banyol, lulucon, jeung cawad (kritik).
Contona:
Daun hiris dibeungkeutan
Dibawa ka juru leuit.
Anu geulis ngadeukeutan
Hayangeun dibéré duit.
Sapanjang jalan Cirebon
Jalan butut diaspalan.
Sapanjang dijajah Nipon
Baju butut tatambalan.
Jalan butut diaspalan.
Sapanjang dijajah Nipon
Baju butut tatambalan.
Ø
Rarakitan
Rarakitan téh nyaéta salasahiji wanda sisindiran anu
diwangun ku cangkang jeung eusi. Éta cangkang jeung eusi téh pada papak di
puhuna (mindoan kawit). Salian ti éta, antara cangkang jeung eusi téh kudu
sasora sarta murwakanti engang panungtungna dina unggal padalisan (laraswekas).
Tapi laraswekas dina sisindiran mah, aya kalana laraswekas anu kaselang heula, siga
pacorok. Ari jumlah engangna dina unggal padalisan aya dalapan engang. Jumlah
padalisan dina sapadana mangrupa bilangan jangkep; satengahna cangkang jeung
satengahna deui eusi. Kiwari anu populér téh anu sapadana diwangun ku opat
padalisan: dua cangkang jeung dua eusi.
Contona:
Mihapé sisir jeung minyak
Kadé kaancloman leungeun.
Mihapé pikir jeung niat
Kadé kaangsonan deungeun.
Ditilik tina eusina, rarakitan téh bisa digolongkeun
kana tilu golongan, nyaéta rarakitan silihasih, rarakitan piwuruk jeung rarakitan
sésébréd.
Rarakitan silihasih, nyaéta anu eusina ngeunaan
silihasih, cinta, atawa birahi;
contona:
Sapanjang jalan Soréang
Moal weléh diaspalan.
Sapanjang tacan kasorang
Moal weléh diakalan.
Rarakitan piwuruk, nyaéta rarakitan anu eusina
piwuruk atawa naséhat;
contona:
Sing getol nginum jamu
Nu guna nguatkeun urat.
Sing getol neangan élmu
Nu guna dunya ahérat.
contona:
Sing getol nginum jamu
Nu guna nguatkeun urat.
Sing getol neangan élmu
Nu guna dunya ahérat.
Rarakitan sésébréd, nyaéta rarakitan anu eusina
banyol, lulucon, atawa cawad (kritik); contona:
Rarasaan ngala mayang
Teu nyaho cangkeuteuk leuweung.
Rarasaan konéng umyang
Teu nyaho cakeutreuk hideung.
Rarasaan ngala mayang
Teu nyaho cangkeuteuk leuweung.
Rarasaan konéng umyang
Teu nyaho cakeutreuk hideung.
Ø
Wawangsalan
Wawangsalan téh nyaéta sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Dina sindir diwangun deui ku cangkang jeung wangsal. Anu dijieun wangsalna téh tara ditétélakeun, tapi kudu ditéangan tina bagian eusi. Wangsal téh sok murwakanti jeung salah sahiji kecap anu aya dina bagian eusi téa. Nilik kana wangunna, wawangsalan téh diwangun ku dua padalisan: sapadalisan sindir, sapadalisan deui eusi. Jumlah engang dina unggal padalisan nyaéta dalapan engang.
Wawangsalan téh nyaéta sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Dina sindir diwangun deui ku cangkang jeung wangsal. Anu dijieun wangsalna téh tara ditétélakeun, tapi kudu ditéangan tina bagian eusi. Wangsal téh sok murwakanti jeung salah sahiji kecap anu aya dina bagian eusi téa. Nilik kana wangunna, wawangsalan téh diwangun ku dua padalisan: sapadalisan sindir, sapadalisan deui eusi. Jumlah engang dina unggal padalisan nyaéta dalapan engang.
Conto:
• Teu beunang di hurang sawa,teu beunang dipikameumeut: hartina ‘Simeut’
• Belut Sisit saba darat kapiraray siang wengi: : harti ‘ Oray’
• Teu beunang di rangkong kolong,teu beunang dipikahayang : hartina ‘Hayam’.
SUMBER :