Bahasa Sunda BAB 11 Sisindiran

SISINDIRAN

Sisindiran téh asalna tina kecap sindir, anu ngandung harti omongan atawa caritaan anu dibalibirkeun, henteu togmol. Dina sastra Sunda anu disebut sisindiran téh nyaéta karya sastra nu
ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun.

Sinsindiran Dumasar Wangunna:

1. Paparikan

    Contohna: Aya lumut dina batu

                      Aya kuya di muara

                      Kedah tumut kana waktu

                      Di dunya urang ngumbara

2. Rarakitan

    Contohna: Sing getol nginum jajamu

                      Nu guna nguatkeun urat

                      Sing getol neangan 'elmu

                      Nu guna duna aherat

3. Wawangsalan

    Contohna: Belut sisit saba darat
                      Kapiraray siang wengi

Ciri-ciri Sindindiran:
1. Diwangun ku cangkanng 8 eusi
2. Tiap baris diwangun ku 8
3. 4 padalisan

Sisindiran dumasar eusina:
1. Piwuruk(nas'ehat)
2. Silihasih(cinta)
3. S'es'ebr'ed(lucu)

Sisindiran, Paparikan, Rarakitan Jeung Wawangsalan

Ø Sisindiran

Sisindiran téh asalna tina kecap sindir, anu ngandung harti omongan atawa caritaan anu dibalibirkeun, henteu togmol. Luyu jeung éta, dina sastra Sunda anu disebut sisindiran téh nyaéta karya sastra nu ngagunakeun rakitan basa kalawan dibalibirkeun. Dina sisindiran, eusi atawa maksud anu dikedalkeun téh dibungkus ku cangkangna. Wangunan sisindiran téh kauger ku purwakanti, jumlah engang dina unggal padalisan, jeung jumlah padalisan dina unggal padana. Ku kituna, sisindiran téh kaasup kana wangun ugeran (puisi).

Upama ditilik tina wangun jeung cara ngébréhkeunana, sisindiran dibagi jadi tilu golongan nyaéta: (1) rarakitan; (2) paparikan, jeung (3) wawangsalan.

Ditilik tina eusina, rarakitan jeung paparikan bisa dipasing-pasing jadi tilu golongan, nyaéta: (1) silihasih; (2) piwuruk; jeung (3) sésébréd.

Conto sisindiran:
Aya roda na tanjakan
Katinggang ku pangpung jengkol
Aya ronda gogoakan
Katinggang ku hulu kohkol

Ø Paparikan

Paparikan téh nyaéta wangun sisindiran. Kecap paparikan asalna tina kecap ”parék” anu hartina ”deukeut”. Paparikan diwangun ku cangkang jeung eusi, anu padeukeut sorana, sarta murwakanti laraswekas dina unggal padalisanna. Ari jumlah padalisan dina sapadana, kudu jengkep: dua, opat, genep, dalapan, jst. Satengahna tina jumlah padalisan téh cangkangna, satengahna deui eusi. Ari réana engang dina unggal padalisan umumna dalapan engang.

Contona paparikan:

Boboko ragrag di imah
Ninggang kana pileuiteun
Mun bogoh montong ka sémah
Ari anggang sok leungiteun

Paparikan di luhur diwangun ku opat padalisan; dua cangkang, dua eusi. Padalisan kahiji dina cangkang, padeukeut sorana sarta murwakanti tungtungna jeung padalisan kahiji dina eusi. Padalisan kadua dina cangkang padeukeut sorana sarta murwakanti tungtungna jeung padalisan kadua dina eusi. Upama nilik kana eusina, paparikan bisa dipasing-pasing jadi: paparikan silihasih, paparikan piwuruk, jeung paparikan sésébréd.

Paparikan Silih Asih Paparikan silih asih nyaéta paparikan nu eusina ngeunaan silihasih, cinta, atawa birahi.
Contona:
Meuncit meri dina rakit
Boboko wadah bakatul
Lain nyeri ku panyakit
Kabogoh direbut batur

hiji deui :

Lain Bangban lain Pacing
Lain kananga kuduna
Lain babad lain tanding
Lain kadinya kuduna.

Paparikan Piwuruk: Paparikan piwuruk nyaéta paparikan nu eusina piwuruk atawa naséhat. Contona:

Ka kulah nyiar kapiting
Ngocok endog bobodasna
Ulah sok liar ti peuting
Osok loba gogodana.

Paparikan Sésébréd Paparikan sésébréd nyaéta paparikan anu eusina banyol, lulucon, jeung cawad (kritik).

Contona:

Daun hiris dibeungkeutan
Dibawa ka juru leuit.
Anu geulis ngadeukeutan
Hayangeun dibéré duit.

Sapanjang jalan Cirebon
Jalan butut diaspalan.
Sapanjang dijajah Nipon
Baju butut tatambalan.

Ø Rarakitan

Rarakitan téh nyaéta salasahiji wanda sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Éta cangkang jeung eusi téh pada papak di puhuna (mindoan kawit). Salian ti éta, antara cangkang jeung eusi téh kudu sasora sarta murwakanti engang panungtungna dina unggal padalisan (laraswekas). Tapi laraswekas dina sisindiran mah, aya kalana laraswekas anu kaselang heula, siga pacorok. Ari jumlah engangna dina unggal padalisan aya dalapan engang. Jumlah padalisan dina sapadana mangrupa bilangan jangkep; satengahna cangkang jeung satengahna deui eusi. Kiwari anu populér téh anu sapadana diwangun ku opat padalisan: dua cangkang jeung dua eusi.

Contona:

Mihapé sisir jeung minyak
Kadé kaancloman leungeun.
Mihapé pikir jeung niat
Kadé kaangsonan deungeun.

Ditilik tina eusina, rarakitan téh bisa digolongkeun kana tilu golongan, nyaéta rarakitan silihasih, rarakitan piwuruk jeung rarakitan sésébréd.

Rarakitan silihasih, nyaéta anu eusina ngeunaan silihasih, cinta, atawa birahi;

contona:

Sapanjang jalan Soréang
Moal weléh diaspalan.
Sapanjang tacan kasorang
Moal weléh diakalan.

Rarakitan piwuruk, nyaéta rarakitan anu eusina piwuruk atawa naséhat;
contona:
Sing getol nginum jamu
Nu guna nguatkeun urat.
Sing getol neangan élmu
Nu guna dunya ahérat.

Rarakitan sésébréd, nyaéta rarakitan anu eusina banyol, lulucon, atawa cawad (kritik); contona:
Rarasaan ngala mayang
Teu nyaho cangkeuteuk leuweung.
Rarasaan konéng umyang
Teu nyaho cakeutreuk hideung.

Ø Wawangsalan
Wawangsalan téh nyaéta sisindiran anu diwangun ku cangkang jeung eusi. Dina sindir diwangun deui ku cangkang jeung wangsal. Anu dijieun wangsalna téh tara ditétélakeun, tapi kudu ditéangan tina bagian eusi. Wangsal téh sok murwakanti jeung salah sahiji kecap anu aya dina bagian eusi téa. Nilik kana wangunna, wawangsalan téh diwangun ku dua padalisan: sapadalisan sindir, sapadalisan deui eusi. Jumlah engang dina unggal padalisan nyaéta dalapan engang.

Conto:
• Teu beunang di hurang sawa,teu beunang dipikameumeut: hartina ‘Simeut’
• Belut Sisit saba darat kapiraray siang wengi: : harti ‘ Oray’
• Teu beunang di rangkong kolong,teu beunang dipikahayang : hartina ‘Hayam’.

SUMBER :

http://senggewsenggew.blogspot.com/2015/04/pengertian-sisindiran-jeung-contohna.html