Bab
II
Tata
Wangun Kecap (Morfologi)
A. Tata Wangun jeung Warna Kecap
(Morfologi)
Kecap (harti 1)
nyaéta wangun katatabasaan pangleutikna.atawa bagian kalimah anu dicirian
ku ayana randegan, ogé mibanda harti. Ku kituna, LBSS (1983) nétélakeun
yén kecap (harti 2) nyaéta bagian kalimah anu bisa mandeg
mandiri sarta ngandung harti anu tangtu.
Kecap-kecap dina basa Sunda
dipasing dumasar kana wangun jeung warna/Rupa Kecap, nyaeta :
B.
Wangun
kecap
- 1.
Kecap
Asal nyaeta kecap anu teu kungsi ngalaman parobahan
- 2.
Kecap
Rundayan nyaeta kecap asal anu geus dirarangkénan
- 3.
Kecap
Rajékan nyaeta kecap anu diwangun ku cara ngarajék kecap
asal
- 4.
Kecap
Kantétan nyaeta kantétan dua atawa leuwih kecap asal anu mibanda harti
anyar
C.
Warna
kecap
Ø
Kecap Lulugu
- a)
Kecap
Barang nyaeta kecap anu nuduhkeun barang atawa ngaran anu dianggap
barang.
- b)
Kecap
Sulur nyaeta kecap anu dipaké pikeun nyuluran atawa ngaganti kecap barang
- c)
Kecap
Pagawéan nyaeta kecap anu nuduhkeun kalakuan, paripolah, atawa pagawéan
jalma atawa mahluk séjénna
- d)
Kecap Pananya nyaeta
kecap anu dipake pikeun nanya
- e)
Kecap Sipat nyaeta
kecap anu nuduhkeun sipat atawa kaayaan barang atawa nu dianggap barang
- f)
f. Kecap Bilangan nyaeta
kecap anu nuduhkeun bilangan, jumlah, atawa
beungkeutan, kumpulan, atawa oge tahapan.
Ø
Kecap
Pancén
- a)
Kecap
Panganteb nyaeta kecap pikeun ngantebkeun babagian kalimah anu
dipentingkeun ((en): emphasis).
- b)
Kecap
Panganteur nyaeta kecap disahareupeun hiji kecap
pikeun nganteurkeun kecap
éta sangkan leuwih anteb tur écés
- c)
Kecap
Panambah Aspék nyaeta kecap pikeun nuduhkeun lumangsungna hiji kajadian
anu nuduhkeun sikep panyaturna waktu nyanghareupan jalma séjén
- d)
Kecap
Panambah Modalitas nyaeta kecap sahareupeun kecap barang pikeun
ngantétkeun kecap barang éta jeung kalimah utamana
- e)
Kecap
Panyambung nyaeta kecap anu dipaké pikeun nyambungkeun kecap jeung kecap,
atawa babagian kalimah
- f)
Kecap
Panyeluk nyaeta kecap nu dipaké pikeun ngébréhkeun bituna rarasaan
D.
Kecap
Asal
Kecap asal disebut
oge wangun asal, nyaetakecap anu teu kungsi ngalaman parobahan.Proses
morfologis basa Sunda nyaeta proses anu ngahasilkeun kecap
jadian (kecap turunan) ku cara :
- 1.
Ngararangkenan,
hasilna disebut kecap
- 2.
rundayan.
- 3.
Ngarajek,
hasilna disebut kecap rajekan.
- 4.
Ngantetkeun,
hasilna disebut kecap kantetan.
contona, kecap asalna “dahar”
mangsa ngalaman proses morfologi ku cara mere imbuhan
(ngararangken tukang) “-eun” jadi dahareun.
E.
Kecap
Rundayan
- Ø Kecap rundayannyaeta kecap
asal (kata dasar) nu geus dibere rarangken.
- Ø Rarangken (imbuhan) aya opat
rupa, nyaeta :rarangken hareup (afiks/awalan),
- Ø rarangken
tengah (infiks/sisipan),
- Ø rarangken
tukang (sufiks/akhiran),jeung
- Ø rarangken barung (konfiks).
a.
Rarangken
hareup (Afiks/awalan) nyaeta rarangken anu disisipkeun di hareup kecap
asal. Rarangken hareup dina basa Sunda, nyaeta : ba-,barang-, di-,
ka-, N-, pa-, pada-, pang-, para-, per-, pi-, sa-, sang-, si-, silih/sili-,
ti-, ting/pating-.
b.
Rarangken
tengah (Infik/sisipan) nyaeta rarangken nu disisipkeun di tengah kecap
asal. Rarangken tengah aya tilu, nyaeta :-ar-, -um-,jeung -in-.
c.
Rarangken
tukang (Sufiks/akhiran) nyaeta rarangken anu disisipkeun di tukang kecap
asal (kata dasar). Rarangken tukangnyaeta :-an, -eun, - ing/ning,
-keunjeung -na.
d.
Rarangken
barung (Konfiks) nyaeta rarangken nu disisipkeun di hareup jeung tukang
dina kecap asal. Rarangken barungnyaeta :ka--an, pa--an, pang--keun,
pi--eun, pika-, pika--eun, jeung sa--eun.
F.
Kecap
Rajekan
Kecap
Rajekan nyaeta kecap anu diucapkeun dua kali/leuwih, sabagean atawa
sagemblengna, robah sorana atawa henteu.Contona kuda-kuda, imah-imah,
bapa-bapa.Kecap kasebut asup kana kecap rajekan sagemblengna.
Lian ti eta aya oge kecap rajekan sabagian, boh bagian hareup atawq bagian
tengah.Contona tatajong, babagi, sababaraha.
G.
Kecap
Kantetan
Kecap
kantetannyaeta kecap nu diwangun ku cara ngagabungkeun kecap jeung
kecap, kecap dengan cakal, atau cakal jeung cakal. Conto :
1)
Kantetan
kecap jeung kecap, contona :hejo tihang, panon poe.
2)
Kantetan
kecap jeung cakal, contona :kurang ajar, kagok asong.
3)
Kantetan
cakal jeung cakal, contona :adug lajer, huleng jentul.
4)
Kantetan
kecap jeung morfem unik, conto: sabar darana, keukeuh peuteukeuh
Pangaweruh
Basa/Pedaran
Ø
Kecap
Rajekan
Kecap
Rajekan nyaeta kecap anu diucapkeun dua kali/ leuwih, sabagean atawa
sagemblengna, robah sorana atawa henteu
Babagian
kecap rajekan, diantarana :
1)
Kecap
Rajekan Dwipurwa, nyaeta kecap rajekan anu diwangun ku cara
nyebutkeun dua kali engang (suku kata) mimiti kecap asalna. (dwi = dua, purwa =
mimiti).
Contona
Dwipurwa nurutkeun hartina :
1)
§ Lain
nu boga lalakon : bubuntut
2)
§ Barang
nu siga :
sisiku, babantal
3)
§ Nuduhkeun
alat : kakait,
cocolok
4)
§ Kecap
semu/samar : ririwa, pepetek,papagon
5)
§ Kecap
abstrak : papayung, kokojo
Dwipura ditambah
rarangken :
1) § Leuwih ti
sakali :
seuseurian, gogorowokan
2) § Barang tironan
: momobilan,
paparahuan, iimahan
3) § Rupa-rupa
:
kekembangan, pepelakan, bubuahan
4) § Babagean
awak :
mumuncangan,peupeuteuyan
5) § Mindeng
makena : sasapedahan, momotoran
6) § Asa
:
singsireumeun, lilinieun
7) § Kasakit
:
jeungjeuriheun, sisidueun
8) § Kalakuan
: pupujieun,
beubeulieun jrd.
Ø
Kecap
Rajekan Dwimadya(1)(dwi = dua, madya = tengah), nyaeta kecap
rajekan nu dijieun ku cara nyebutkeun dua kali engan ditengah kecap asal.
Contona :sababaraha.
Ø
Kecap
Rajekan Dwilingga(2)nyaeta kecap anu dirajek sagemblengna, aya nu
robah aya oge nu teu robah sorana. Nu teu robah sorana
disebutna Dwimurni(3), anu robah sorana disebut Dwireka(4).
1)
Dwimurni,(dwi
= dua, murni = asli), kecap rajekan anu diwangun kucara nyebutkeun
dua kali bentuk asal.
a.
Loba
: bangku-bangku, samak-samak
b.
Sarua
sifatna : amis-amis, pait-pait
c.
Lila
milampahna : mikir-mikir, nimbang-nimbang
d.
Kahanjakalan
: geulis-geulis,pinter-pinter
2)
Dwireka ,(dwi
= dua, reka = rupa), kecap rajekananu diwangun ku cara nyebutkeun
dua kali bentuk asal tapi jadi beda sorana.
a.
Nuduhkeun
loba: unak-anik, tulang-taleng
b.
Leuwih
ti sakali migawena: luak-lieuk, tumpa-tempo
c.
Nuduhkeun
ti hiji : jul-jol, cug-ceg, sur-sor, crung-creng
d.
Kecap
Rajekan Trilingga(5) nyaeta dirajek tilu kali jeung robah
sorana, contona : dag-dig-dug, hah-heh-hoh, pak-pik-pek.
e.
Kecap
Rajekan Dwisasana(6)nyaeta kecap nu dirajeknangan engang nu
panungtung kecap asal. Contona :pudigdig, cikikik, cakakak.
f.
Kecap
Rajekan Binarung Rarangken(7), nyaeta kecap rajekan nu dibentuk
ku cara nyebutkeun dua kali atau lebih bentuk asalna ku nambahan rarangken.
Contona :saalus-alus, patarik-tarik.
DAFTAR
PUSTAKA :
0 komentar:
Posting Komentar